córas agus cothrom...

Is fusa cothrom na Féinne a éileamh nó a fhógairt ná é a chur i gcrích. Fiú amháin sa chás a mbeadh gach duine toilteanach cothrom na Féinne íonghlan cruinn a bheith i bhfeidhm, is ar éigean a bheadh sé indéanta. Solaoid mhaith den dileama is ea an córas toghcháin.

Mar is eol, ní fhreagraíonn céatadáin na vótaí a fhaigheann na páirtithe riamh go cruinn do chéatadáin na dteachtairí a fhaigheann suíocháin sa pharlaimint óna páirtithe sin.

De réir chóras toghcháin Shasana, mar shampla, bheadh dáileadh na suíochán sa chás thíosluaite mar seo a leanas:

Dá ndáiltear é go díreach de réir chéatadán na vótaí faoi seach, bheadh an toradh mar a leanas (líon na suíochán ar dheis):

Níos cothromaí? Ach féachaigí, tá roinnt de na suíocháin agus céatadáin ar lár. Cén fáth?

Bhuel, sa Ghearmáin ní thagann páirtithe a fhaigheann níos lú ná 5% d'iomlán na vótaí isteach sa pharlaimint. An Triú Ríocht ba chúis le sin. Fanann Don Cíochótae agus a chairde amuigh agus an chobhsaíocht istigh. Praghas na cobhsaíochta ar fiú é íoc, dar leis an bpobal abhus.

Má fhágtar vótaí na bpáirtithe faoi 5% as an áireamh, faightear dáileadh coigeartaithe:

An fhadhb atá againn anois ná nach ndéanann an modh ríofa seo slánuimhreacha a sholáthar dúinn. Cé a fhaigheann na codáin? Is amhlaidh nach saoithínteacht an cheist seo mar i gcásanna áirithe d'fhéadfadh an chaoi a réiteofaí í tionchar cinntitheach a imirt ar chomhdhéamh an rialtais. Baintear úsáid as algartaim mhatamaiticiúla chun bailchríoch a chur ar an ndáileadh ach braitheann an toradh arís ar an gcóras ríofa a roghnaítear. I mBaden-Württemberg baintear úsáid as an modh ríofa de chuid Sainte-Laguë. Bhaintí úsáid as an modh ríofa de réir D'Hondt tráth den saol ach tá an modh oibre seo claonta i bhfábhar an pháirtí leis an gcuid is mó de na vótaí.

Agus céard faoin toradh a tháinig amach i ndeireadh thiar i mBaden-Württemberg? Mar seo a bhí sé:

138 seachas 70? Cad chuige sin? Bhuel, ós rud é go gcoinníonn gach iarrthóir a thoghtar i dtoghcheantar a shuíochán ("suíochán díreach" a chuirtear air) bíonn 50 suíochán de bhreis ann chun an dáileadh a chur i gcrích de réir na gcéatadán. Ach níor leor fíu 120 suíochán an babhta seo mar fuair an lucht dubh 86% de na suíocháin díreacha, rud a chiallaíonn go bhfuair siad 50% de na 120 suíochán a bhí leagtha amach ar dtús. Bhí gá le 18 suíochán de bhreis chun dáíleadh na suíochán a chothromú agus a chur i gcomhréir leis na céatadáin.

Déarfainn go bhfuil 18 teachtaire ar a laghad ann atá go sona sásta leis an gcóras toghcháin!

(Agus tá an saoiste nua ón lucht glas sásta freisin.)

cé a bhain an tromlach sa pharlaimint amach...?

Sa léarscáil thuas tá réigiún le 70 toghcheantar le feiscint. Léiríonn dath toghcheantair cé acu de na páirtithe a bhain ní ba mhó vótaí ná aon pháirtí eile sa toghcheantar sin amach sa toghchán deireannach, agus dá bharr, an suíomh sa pharlaimint don iarrthóir ón bpáirtí sin.

Cé, dar libh, a bhain an tromlach i bparlaimint an réigiúin amach?

Bhí mé i mo thost arís ar feadh tamaill...

Cúpla uair a chloig tar éis dom an bhlagmhír do Lá Fhéile Pádraig a chur suas ar mo bhlag, chuir col ceathrair dom in Éirinn glaoch orm. I lár na hoíche a bhí sé agus nuair a chonaic mé a hainm ag lonrú ar an nguthán bhí a fhios agam láithreach gur drochscéal a bhí i ndán dom.

Bhí mo mháthair tar éis bás a fháíl. In aois a 86.

Ba mhinic a bhí géarchéim shláinte ag gabháil di sna blianta atá imithe thart agus mise ag brostú liom anonn gach uair, ach tháinig sí slán astu uilig. Ba é gan choinne a tharla sé sa deireadh. Ba ábhar sóláis dom, agus an rud ba mhó a chuir ar mo shuaimhneas mé, go raibh sé soiléir nár fhulaing sí.

Chuir bás mo dheirféar i dtimpiste bhóthair le linn di a bheith amuigh, go neamhúrchóideach mar a déarfá, ar shiúlóid breis is deich mbliana ó shin go mór isteach ar mo mháthair agus d'fhéadfá a rá nach raibh sí riamh ar fónamh ina dhiaidh sin. Dá ainneoin sin bhí dearcadh dearfach soirbh aici ar an saol agus ba mhór an sólás agus ábhar sonais di a clann clainne.

Bhí mo mháthair ina gaeilgeoir agus ina ball de Chonradh na Gaeilge sna seascaidí agus sna seachtóidí. Is uaithi, gan amhras, a fuair mise an frídín aoibhinn gaelach.

Le linn an aifrinn léígh mé sliocht as an gcéad litir Naomh Pól chuig na Teasalónaigh. As Gaelainn, ar ndóigh.

Ar dheis Dé go raibh a hanam.

Daoibhse ar Lá Fhéile Padraig: dea-ghuí i gcruth amhráin...

Für mich, soll's rote Rosen regnen.

Go mbáistí sé rósanna dearga orm.

Mit sechzehn sagte ich still, ich will,

Le sé déag deirinn go ciúin, ba mhaith liom,

will groß sein, will siegen, will froh sein, nie lügen,

bheith mór, bheith buach, gan bhuaireamh, gan bhréaga

mit sechzehn sagte ich still, ich will,

le sé déag deirinn go ciúin, ba mhaith liom

will alles, oder nichts.

gach aon rud, nó faic.

Für mich, soll's rote Rosen regnen,

Go mbáistí sé rósanna dearga orm,

mir sollten sämtliche Wunder begegnen.

go dtarlaí míorúiltí gan áireamh dom.

Die Welt sollte sich umgestalten,

Ba chóir go n-athródh an domhan é féin,

und ihre Sorgen für sich behalten.

Is go gceilfeadh sé orm a chuid léan.

Und später, sagte ich noch, ich möchte,

Is níos déanaí, deirinn fós, ba mhaith liom,

vertehen, viel sehen, erfahre, bewahren,

tuiscint, a lán taistil, taithí, agus caomhnú,

und später, sagte ich noch, ich möcht',

is níos déanaí, deirinn fós, ba mhaith liom,

nicht allein sein, und doch frei sein.

gan bheith im' aonar, ach fós gan srian.

Für mich, soll's rote Rosen regnen,

Go mbáistí sé rósanna dearga orm,

mir sollten sämtliche Wunder begegnen.

go dtarlaí míorúiltí gan áireamh dom.

Das Glück sollte sich sanft verhalten,

Go gcaithe an sonas go séimh liom,

es soll mein Schicksal, mit Liebe verwalten.

go seola sé mo dhán le grá dom.

Und heute sage ich still, ich sollte,

Is inniu deirim go ciúin, ba chóir dom,

mich fügen, begnügen, ich kann mich nicht fügen,

géilleadh, bheith sásta, ní thig liom géilleadh,

kann mich nicht begnügen, will immer noch siegen,

ní thig liom bheith sásta, tá an bua fós uaim,

will alles, oder nichts.

is gach aon rud, nó faic.

Für mich, soll's rote Rosen regnen,

Go mbáistí sé rósanna dearga orm,

mir sollten sämtliche Wunder begegnen.

go dtarlaí míorúiltí gan áireamh dom.

Mich fern, von altem Neu entfalten,

Go mbláthaí mé in athuair as an nua

von dem was erwartet, das meiste halten.

go dtaitní liom gach a bhfuil ag teacht chugam.

Ich will..., Ich will...!

Ba mhaith liom..., ba mhaith liom...!

(Canta ag Hildegard Knef, 1968)

pléascadh in imoibreoir núicléach Fukushima: leá croíleacáin?...

Tar éis an phléasctha i gceann de na himoibreoirí núicléacha sa stáisiún ginte leictreachais i bhFukushima na Seapaine ar maidin is baolach go bhfuil an leá croíleacáin ar siúl a rabhthas faiteach faoi ó cuireadh isteach ar sholáthar leictreachais an chórais fhuaraithe mar thoradh ar an gcrith talún inné.

Más amhlaidh atá sé, tá olltubaiste núicléach ag tarlú anuas ar olltubaiste an chreatha talún agus tromluí úr i ndiaidh an tromluí mhóir eile ag céasadh pobal bocht na Seapáine i láthair na huaire.

De réir mo thuisceana de, múchadh na himoibreoirí núicléacha go huathoibreach inné nuair a tharla an crith talún - mar is gnáth sa chás sin. Is é an chaoi a ndéantar é seo ná go n-ionsáitear na riailmhaidí isteach idir na heilimintí breosla as úráiniam i gcroíleacán an imoibreora. Is slata iad na riailmhaidí atá déanta as ábhar a gcuirtear "maolaire" air - an miotal bórón, mar shampla - agus a bhfuil airí faoi leith aige, mar atá: is féidir leis an ábhar seo líon mór neodrón a ionsú, nó a cheapadh, gan an baol a bheith ann go scoiltfí na neodróin siúd adaimh an ábhair - nó niós beaichte fós, núicléis adaimh an ábhair a cheapann na neodróin.

Le linn ghnáthoibriú an imoibreora, is leis na riailmhaidí a choinnítear smacht ar an imoibriú slabhrúil i measc na n-adamh úráiniam. Mar thoradh ar na neodróin (a astaíonn dúile radaighníomhacha amhail úráiniam) a bheith gan lucht leictreach, ní éarann (nó ní stopann) na cáithníní fo-adamhacha eile (na leictreoin agus na prótóin) iad agus na neodróin ag treá an adaimh. Is féidir leis na neodróin, mar sin, dul isteach in adamh úráiniam eile agus núicléas an adaimh sin a scoilteadh (rud a astaíonn neodróin eile ar féidir leo adaimh eile fós a scoilteadh). Is iad na neodróin, dá bharr, na cáithníní is tábhachtaí maidir le spreagadh agus scaipeadh an imoibrithe slabhrúil.

Má thomhaistear mais na bpíosaí uilig (na n-eamhnán) den adamh scoilte atá fágtha tar éis an eamhnaithe - mar a chuirtear ar an bpróiséas - is é a fhionntar ná gur lú í ná mais an adaimh roimh ré. Is ar an ndifríocht seo atá an próiséas go léir bunaithe. An mhais atá "ar lár", is i bhfuinneamh atá sí claochlaithe anois de réir na foirmle cáiliúla úd de chuid Einstein: E=mc² agus is é an fuinneamh seo, i bhfoirm teasa, a úsáidtear chun an t-uisce a théamh agus a ghalú. Mar is eol, tiomáineann an ghal ansin na tuirbíní agus na gineadóirí leictreachais atá ceangailte leo.

Tá dhá fheidhm ag an uisce a bhfuil na heilimintí tumtha ann. Is meán iompair é chun an teas a bhreith ón áit a ghintear é sna heilimintí úráiniam mar thoradh ar an eamhnú núicléach go dtí láthair na dtuirbíní, an áit a ngintear an leictreachas. Is meán fuaraithe an t-uisce freisin lena chinntiú nach méadaíonn ar theas na n-eilimintí úráiniam sa chaoi go mbeadh baol ann go leáfaidís.

Is é a tharlaíonn nuair a leánn na heilimintí úráiniam ná go gcruinníonn an miotal i meallta, nó in aon meall mór amháin ag bun an imoibreora. Ní féidir le córas rialaithe na riailmhaidí a fheidhmiú agus téann an t-imoibriú slabhrúil ó smacht, méadaíonn níos mó ar an teas, galaíonn an t-uisce atá fágtha, teipeann níos mó fós ar an gcóras fuaraithe, leánn tuileadh úráiniam etc. Faoi dheireadh ní féidir leis an soitheach thart ar an imoibreoir núicléach brú na gaile agus na ngás eile a sheasamh agus pléascann sé. Éalaíonn agus scaipeann an t-ábhar radaighníomhach.

Nuair a mhúchtar imoibreoir núicléach bíonn teas iarmharach fós sa chroíleacán. De réir tuairisce, ba i mbun an teas iarmharach seo a fhuarú a bhíothas nuair a chlis ar an soláthar leictreachais ón bpríomhlíonra. Ní hionann sin agus tubaiste de ghnáth mar gheall ar na gineadóirí leictreachais éagandála a bhíonn i gcónaí ar fáil i saoráid den chineál seo ach bádh na gineadóirí sa súnámaí a tháinig tar éis an chreatha talún.

Smaoinítear ar ar tharla i Searnóbail i gcás mar seo agus go bhfuil achar mór thart timpeall ar an láthair ar tharla an tubaiste san áit sin nach féidir le duine daonna dul isteach ann go ceann na mílte blianta.