Tuesday, December 21, 2010

nath don nollaig XXI...


L’hypocrisie est un hommage que le vice rend à la vertu.


Die Heuchelei ist eine Huldigung, die das Laster der Tugend darbringt.

La Rochfoucauld (Maximes, 218)


Is omós an fhimíneacht a thugann an duáilce don tsuáilce.


Is é atá san fhimíneacht ná an t-omós a thugann an duáilce don tsuáilce.



Cé acu ceann is fearr: an duáilce a thugann droim láimhe “go hionraic” don tsuáilce, nó an duáilce a chuireann stró air féin dealramh na suáilce a chaomhnú?

An bréagdhreach nó an scannal, rogha an dá dhíogha?

Is cosúil go bhfuil an dara ceann, agus an fhimíneacht leis, de dhlúth agus d’inneach i ngach sibhialtacht.

An é nach bhféadfaí déanamh dá huireasa?


Monday, December 20, 2010

nath don nollaig XX...



Táim díreach tar éis an leabhar faoin bhforthéamh domhanda le Matt Hussey a léamh agus mholfainn é d'éinne a bhfuil léargas gearr cuimsithe ar an ábhar ag teastáil uaidh. Tuilleadh uaim ar an ábhar seo ar ball, ceapaim.

Agus cá bhfios, b'fhéidir go bhfuil an aeráid gríosaithe chomh mór sin againn faoi seo go bhfuil sí, i láthair na huaire, i mbun cor suntasach a chur di dá bharr. Agus go mbeidh gach geimhreadh atá amach romhainn fuar agus sneachtúil amhail an ceann seo.

Ach má tá an salann agus an grean imithe i léig ar fud na hEorpa ní gá dó a bheith amhlaidh i gcás soláthar nathanna a bhfuil tagairt don sneachta iontu.

Bhíos ag ceapadh go mbeadh go leor ar fáil i gCríoch Lochlann i bhfianaise an mhéid sneachta a bhíonn ann gach geimhreadh.

Agus cinnte go leor, ba i measc na nIoruach a fuair mé an soláthar ba mhó.

Chuir sin ag smaoineamh mé go mbeadh na Gaeil - go dtí go mbeidh a gcinn féin cumtha acu - in ann úsáid a bhaint as na nathanna siúd. Ar bhonn eatramhach mar a déarfá.

 Mar faoi mar b'eol do Ghaelaibh riamh anall, má bhíonn tú ag dul i ngleic le hábhar éigin, is fearrde an ionramháil an seanfhocal bainteach.

(Ceapaim féin, áfach, gur féidir nach mbeidh an chiall le cuid de na nathanna thíos go hiomlán nochtaithe, mar a déarfá, go dtí go mbeifear imithe i bhfad níos faide i dtaithí ar an sneachta.)



Sønnavind og sol jagar vekk snøen.

Cuireann an ghaoth aneas agus an ghrian an ruaig ar an sneachta.



Det gode skal en hugge i fjell, det onde skal en skrive i snø.

Ba chóir don mhaith a bheith greanta ar charraig, an t-olc scríofa sa sneachta.



Slaps er snø som har hatt en dårlig dag...

Is sneachta greallach a raibh droch-lá aige...



Man kan sette poteter i snøen, men har lite igjen for det.

Is féidir prátaí a chur sa sneachta, ach is beag an tairbhe a bhainfeá as.



La hver mann måke snøen for sin egen dør og ikke bry seg om rimet på grannens tak.

Lig do gach éinne an sneachta os comhair a dhorais féin a chartadh agus gan bac leis an sioc ar dhíon na comharsan.



Du kan ikke skjule dine fotspor når du går på snø.

Ní féidir leat loirg do chos a cheilt sa sneachta.



Før du elsker, lær å løpe gjennom snøen uten å sette spor.

Sara dtéann tú i mbun an ghrá, cuir ar do chumas conas a ritear trí sneachta gan rian a fhágaint.



Å vaske huset mens barna enda sover, er som å måke innkjørselen før det har sluttet å snø.

An teach a ghlanadh le linn do na páistí a bheith ina gcodladh, is cosúil é sin leis an cabhsa a shluaisteáil saor sara bhfuil deireadh leis an sneachta.

Sunday, December 19, 2010

nath don nollaig XIX...


Det som göms i snö kommer upp i tö.


An rud a bhíonn i bhfolach sa sneachta tagann sé chun solais sa choscairt.


Is ceann ón tSualainn an nath thuas.


I bhfianaise a bhfuil ag teacht chun solais le tamall fada anuas is léir gur gheimhreadh fada sneachtúil a bhí i go leor áiteanna agus eagraíochtaí.


Thug mé sracfhéachaint ar chúpla nuachtán Domhnaigh inniu - is fuath liom iad de ghnáth - agus tá siad lán de scannal, mar is gnáth.

Cé go bhfuil sneachta na spéire i gceannas ar Chríocha Fáil faoi láthair is amhlaidh go bhfuil sneachta na sróine i gceannas cheana féin le fada an lá ar chuid mhaith de na daoine atá i gceannas ar shaol na tíre.

An aon ionadh é go bhfuil an tír ina raic?

Is léir anois go bhfuil, i measc na dtráchtairí go léir, daoine ann i láthair na huaire a bhfuil deacrachtaí acu an scéal a... - abraimís - "ionramháil" nuair a phléitear é os comhair an phobail.

Agus is suimiúil arís a fhusacht a ghintear toilteanas na n-údarás chun riail an dlí a chur as feidhm nuair a bhíonn daoine áirithe le pribhléidí á shárú.


Más fíor é go gcuirtear srianta ar na Gardaí dul isteach in áiteanna siamsaíochta oíche éagsúla toisc nár chóir dóibh a fháil amach a mbíonn ar siúl iontu, tagann sin le ráfla a chuala mé i mBeirlín roinnt blianta ó shin.

An é go bhfuil forlámhas an tsneachta niós forleithne ná a cheaptar?

Agus an dtabharfaidh an choscairt chun solais é?




Saturday, December 18, 2010

nath don nollaig XVIII...


As Tré 91:
gen snechta oc legad...
(miongháire sneachta ag leá...)

Ach cad a dhéanann sneachta agus é fós ag reo? Grainc?


I fiocchi di neve sono tra le cose più fragili eppure guarda che possono fare insieme.
(Ón Iodáil.)

Tá calóga sneachta ar na nithe is leochailí ach féach cad is féidir leo a chur i gcrích le chéile.

Nó an leagan gonta cáiliúil de:

Ní neart go cur le chéile.



Thug an nath thuas tré i mo cheann dom:

Trí chineál sneachta na haimsire láithreach
sneachta forghabhálach na spéire
sneachta ceiliúránach na sróine
calóga daonna nach sneachta fós iad


Friday, December 17, 2010

nath don nollaig XVII...


El lobo, harto de carne, se mete a fraile.


Tiontaíonn an faolchú a bhfuil a sháith d'fheoil ite aige ina mhanach.


Is nath Spáinneach an ceann seo.

An é nach mbíonn sa tsuáilce go minic ach comhartha na sáithe?!?!

Más amhlaidh atá sé, nár chóir, mar shampla, do na húdaráis san eaglais a fhógairt nach peaca aon ghníomh más gníomh é nach ndéanfá dá mbeadh an tsáith chomhfhreagrach iomchuí agat cheana féin?

Thursday, December 16, 2010

nath don nollaig XVI...



Tar De livsløgnen fra et gjennomsnittsmenneske, så tar De lykken fra ham med det samme.

Henrik Ibsen, (1828 - 1906), drámadóir Ioruach
(An Lacha Fhiáin)

Tóg an bhréag shaoil ón ngáthduine, agus tógann tú an sonas uaidh leis.


Má thógtar an bhréag shaoil ón ngáthduine, is amhlaidh a thógtar an sonas uaidh leis.



Ar na focail Ghearmácha a shlog an Béarla gan iad a dhíleá tá Angst agus Zeitgeist, mar shampla, ach níl an focal Lebenslüge ina measc. “Bréag shaoil” an Ghaelainn a chuirfinn air, is dócha, le séimhiú de réir mo thuisceana de ós rud é gur gnách le bréag agus saol atá ina leathbhádóirí in aon bhád amháin a bheith chomh mór sin de dhlúth agus d’inneach ina chéile mar a bhíonn siad i gcás na Lebenslüge clasaicí.

Cé nach bhfuil ainmfhocal dó, go bhfios dom, sa Bhéarla ní hionann sin is a rá nach bhfuil an coincheap ann. Deirtear, mar shampla, go bhfuil duine “ag maireachtáil bréige".

Seans gurb é an “ü” ba chúis leis nár tharraing an Béarla an focal Lebenslüge chuige riamh. Amhail an diabhal eile “ö”, is dúshlán faoi leith an “ü” don duine nár mbronnadh an cliabhán na fuaimeanna air.

Pé scéal é, seo an sainmhíniú a fuair mé ar an idirlíon: cuirtear Lebenslüge, nó bréag shaoil, ar bhréag a maítear go comhfhiosach agus d’aon ghnó gur fírinne í agus a bpléitear léí amhlaidh i gcaitheamh saoil d’ainneoin gurb eol, nó gur choir gurbh eol, gur a mhalairt atá sé. Is ar bhréag a bhíonn an saol bunaithe ansin ó thaobh na treorach agus na brí.

Fionnachtaí na Lebenslüge, nó livsløgn an leagan Ioruach de, ba ea Henrik Ibsen, deirtear.

D’aimsigh sé í, dar leis, i measc na meánaicme. Fimíneacht agus béalchráifeacht a bhí i gceist aige inter alia, gan dabht, ach is feiniméin iadsan a oibríonn sa chéad áit ar an ndromchla agus atá dírithe ar dhaoine eile, an saol lasmuigh.

An bhréag istigh, an Lebenslüge a éalaíonn fiú ar an sealbhóir féin, agus a chuireann an dallamullóg air, ab ea an bhréag shaoil ba mhó ar chuir an lucht liteartha suim inti, an seachmall nó an cur i gcéill a gcloítear leis go tútach fiú amháin i ndiaidh dá bhréige a bheith nochtaithe.

Ceann de na bréaga saoil is mó cáil sa litríocht ab ea an Lebenslüge a bhronn Arthur Miller ar Willy Loman bocht sa dráma Bás Díoltóra Taistil.

Ach cá mbéimis gan na bréaga beaga saoil uilig a chuidíonn linn agus muid ag streachailt linn tríd an saol?

Ní drochstráitéis mhaireachtála bréag shaoil uaireanta, déarfainn, má chumtar go maith nó má roghnaítear go cliste í. Ach ní mór di a bheith dea-chumtha chun go mairfeadh sí chomh fada agus a bhfuil gá léí.

Seans go raibh an bhréag shaoil a raibh Willy Loman ar foluain uirthi lochtach ón tús agus, mar thoradh ar sin, ní raibh sé in ann an radharc a sheasamh a luaithe a bhreathnaigh sé anuas.


ar eití bréige
ar foluain os cionn talaimh
talamh nach ann dó

Wednesday, December 15, 2010

nath don nollaig XV...


Eifersucht ist eine Leidenschaft,
die mit Eifer sucht, was Leiden schafft.

Franz Grillparzer (1791-1872)



Is ainmhian an t-éad, a bhíonn go cíocrach ar thóir a gcruthaíonn fulaingt.


Níl san éad ach ainmhian,
ar thóir le cíocras a ndéanann pian.



An é - chun an fhírinne a rá - gur in éad a bhfuilimid le baincbhristéirí na mbónas mór agus nach bhfuilimid ach ag ligean orainn gurb é an rud eile atá ag cur isteach orainn?

Más ann don rud eile, cá bhfuil an teorainn idir é sin agus an formad?

Agus cad é an rud eile?

Tuesday, December 14, 2010

nath don nollaig XIV...


Einmal geschrieben ist so gut wie zehnmal gelesen.


Is ionann scríofa uair amháin agus léite faoi dheich.



Is nath eile ón nDanmhairg an ceann seo.

Comhairle mhaith don dalta agus don mhac léinn, gan aon agó.


Má scríobhtar blagmhír, an ionann sin agus í a bheith léite agat faoi dheich?



Monday, December 13, 2010

nath don nollaig XIII...


Ein treibendes Moment in der Geschichte des Zivilisationsprozesses war schon immer dasjenige der Aneignung des Physischen mittels des Metaphysischen.


Ba fhórsa tiomána i stair phróiseas na sibhialtachta riamh é sealbhú an ní fhisiciúil trí bhíthin an ní mhetafhisiciúil.


Nó an bhféadfaí na haidiachtaí a úsáid mar ainmfhocail chun an leagan Gaelach a chomhdhlúthú?


Ba fhórsa tiomána i stair phróiseas na sibhialtachta riamh é sealbhú an fhisiciúil trí bhíthin an mhetafhisiciúil.



Hmmmm...  ach cá bhfaca mé an ceann seo?

Os cionn doirse institiúide éigin eolaíochta?

Ar nóta bainc?

Nó an raibh sé greanta ar fhoirgneamh na Banca Vaticana féin?

Sunday, December 12, 2010

nath don nollaig XII...


Le mieux est l'ennemi du bien.

Voltaire (1694 - 1778), fealsamh


Namhaid na maithe an fhoirfeacht.




Ná ligtear don fhoirfeacht riamh a bheith ina namhaid don mhaith.

Éamonn Ó Cinnéide (1932 - 2009), Seanadóir (In-aice-an-chnocáin-mhóir)



Cé acu ceann is fearr: leagan an fhealsaimh nó leagan an pholaiteora?

An mbeadh an baol ann go mbainfeadh polaiteoirí mí-úsáid as an dara ceann mar leithscéal a lagmheasarthachta?

Saturday, December 11, 2010

nath don nollaig XI...







Einem nackten Mann kann man nicht in die Tasche greifen.


Ní féidir airgead a bhaint den té gan phingin. 

Ní thig do lámh a chuir i bpóca an nochtáin.
(Aonghus)

Is ón nGearmáin an ceann seo.

Faoi mar is eol dúinn, níl sé fíor i ngach cás.

Ach conradh glic a bheith i do sheilbh agat, déanfaidh asarlaithe an dlí airgead neamhthuillte as faic duit.

Friday, December 10, 2010

nath don nollaig X...


Der, der sich im Spiel einmischt, muss das Spiel auch vertragen.


Den som ger sig i leken, får leken tåla.


Má ghlactar páirt i gcluiche, ní mór é a sheasamh.


Faoi mar a fheictear dom, tagann an nath thuas ón tSualainn go cruinn le dearcadh na ndaoine sna tíortha eile faoi chruachás na hÉireann i láthair na huaire.

Más teachtaireacht ghéar an méid sin do Ghaelaibh, is stuama an teachtaireacht í freisin.

Beidh le foghlaim aisti.

Thursday, December 9, 2010

nath don nollaig IX...


Eine Hand wäscht die andere, und alle beide waschen das Gesicht.


Una mano lava l'altra, e tutte e due lavano il viso.


Níonn lámh lámh eile agus níonn an dá le chéile an aghaidh.


Treorú sláinteachais? Nó céard atá ann?

Is ar éigean atá an chaimiléireacht inseachanta gach uile uair a thagann soláthar mór airgid le chéile le maoirseacht ar a dháileadh. Agus más ea gur inseachanta í, nár chóir í a bheith, ar a laghad, sofaisticiúil?

Amhail mar a dhéantar í i go leor tíortha an Iarthair, mar shampla.

Mar atá: Scair mhaith den uachtar ar bharr an chíste a sciobadh ach gan an císte a scrios sa phróiseas.

Is léir gur scriosadh an císte i gcás tíre ar eol dúinn.

nath don nollaig VIII...



Das Glück ist der Vormund der Dummen.


Is é an sonas coimirceoir na ndalldramán.


Ceann ón Danmhairg atá againn inniu. (Nó ba chóir gur i gcomhair inné a bheadh sé ach dhein mé botún leis na roghanna poist.)

Níl mé ró-chinnte faoi: an smior na fírinne atá i gceist nó soiniciúlacht?


(Idirshos)

Is amhlaidh gurb é an t-ádh atá i gceist anseo.

Agus sholáthair Aonghus an leagan Gaelainne de nath an áidh agus na mbaoth.

'Sé an t-ádh caomhnóir na mbaoth.


Ar chaoi éigin tá faoiseamh orm nach ann do nath chomh soiniciúil le "is é an sonas coimirceoir na mbaoth", ach ar chaoi eile tá beagáinín díomá orm mar cheapas go raibh nath faoi leith aimsithe agam ó thaobh an tseirfin de agus ba mhian liom a fháil amach cén sórt céille ceannaithe i saol na Danmhairge a bhí taobh thiar de.

Tuesday, December 7, 2010

nath don nollaig VII...



Gelegenheit macht Diebe.

L'occasione fa l'uomo ladro.

Cruthaíonn faill gadaí.



Fírinne ghéar, a bhfuil cur amach ag na Gaeil uirthi faoi láthair...



Ach,  go ginereálta, an é gurb iad na dálaí a dhéanann an duine nó a mhalairt...?

Mar shampla, déarfadh na buachaillí móra dána fadó, "bhí sí do mo mhealladh! / bhí sí do mo threorú!"

Cad a bhíodh i gceist ansin, de ghnáth, i seansaol naofa na tíre?

Agus tá an leagan údarásach de soláthairthe ag Aonghus!

Faill a níos feall.




Monday, December 6, 2010

nath don nollaig VI...


Es gibt nichts Gutes, außer man tut es.
Erich Kästner (1899-1974), scríbhneoir Gearmánach


Ní ann don mhaith mura gcuirtear i gcrích é.

Nó leagan eile a mhol Aonghus i nDaltaí tráth.

Ní ann don mhaith nach ndéantar.


Nó más gontacht an fhriotail is mó is cás leat, b'fhéidir go mbainfeá  triail as an gceann seo:

Ní maith go gníomh.

Níorbh é gur theachtaireacht nua a bhí ag Kästner anseo ach chuir cur i láthair na seanteachtaireachta mar leathrann a raibh faobhar rithimiúil na fírinne leis brí nua inti. 

Ar feadh tamaill, ar aon nós. Chloistí an nath uaireanta nuair a n-éireódh an chaint ró-bhogásach.

Nach comhairle fhiúntach a bheadh inti do rialtas nua na hÉireann?

Sunday, December 5, 2010

nath don nollaig V...


Ein schönes Schweigen ist noch nie aufgeschrieben worden.


Un bel tacer non fu mai scritto.



Níor breacadh síos tost breá riamh.

Saturday, December 4, 2010

nath don nollaig IV...


Denken ist eine Anstrengung. Glauben ein Komfort.

Herbert Marcuse (1898-1979), fealsamh, polaiteolaí agus socheolaí Gearmánach. 


Is leis an smaointeoireacht an stró. Is leis an gcreidiúint an só.


Ba fhealsamh Gearmánach Herbert Marcuse a bhí ina laoch tráth den saol ag na mic léinn réabhlóideacha sna hollscoileanna i SAM agus sa Ghearmáin araon le linn ré ghluaiseacht na mac léinn siar sna seascaidí. Fealsamh na heite clé a bhí ann a luaití le dream na Frankfurter Schule, ar ghrúpa fealsúna iad a chruthaigh an Kritische Theorie nó an Teoiric Chriticiúil. Ba é sprioc na Teoirice Criticiúla ná teoiric faoin tsochaí a bhí bunaithe ar theagasc Karl Marx a fhorbairt ach ar chaoi a bpléifí go criticiúil leis an teagasc sin murab ionann agus a dhéanadh na deachtóireachta cumannacha a bhí i réim in oirthear na hEorpa ag an am. D'úsáideadh eilimintí ó Hegel agus Freud freisin.

I ndeireadh an lae chuir cuid de na fealsúna ba cháiliúla díomá ar na mic léinn ba réabhlóidí agus cuireadh i leith na bhfealsúna, fiú, gur theitheadar agus gur fhilleadar ar an túr eabhair a luaithe a tháinig an crú ar an tairne.

Dá mhéid an stró a ghabhann leis an smaointeoireacht is mó fós an dua a ghabhann leis an réaltacht. (Ní ó Marcuse an ceann seo, áfach.)


Friday, December 3, 2010

nath don nollaig III...



Um einen Gauner zu erkennen, braucht es anderthalb Gauner.


Per conoscere un furbo ci vuole un furbo e mezzo.


Bíonn gá le cladhaire go leith chun cladhaire amháin a aithint.



Thursday, December 2, 2010

nath don nollaig II...



Gut lügen hat, wer von weit her kommt.

Ha bel mentir chi vien da lontano.


Ní miste don té a thagann i bhfad ó bhaile bréaga a insint.

Is furasta don té a thagann i bhfad ó bhaile bréaga a insint.



Nath ón Iodáil ar dtús is ea an ceann seo. Ar chaoi éigin, ní thaitníonn na haistriúcháin thuas mar nathanna iontu féin liom.

Nach é gurb í gontacht an fhriotail a chuireann faghairt i gcuisle na nGael?

Céard faoin leagan seo de:

Dá fhaid ó bhaile is ea is líofa na bréaga.


Is maith liom go mór an leagan a sholáthraigh Aonghus thíos:

Éasca éitheach don eachtrannach.







Wednesday, December 1, 2010

nath don nollaig I...



Der Rücken des kleinen Mannes ist der Amboß, auf dem die große Zeit geschmiedet ist. 

Hellmut Walters (1930-85), scríbhneoir Gearmánach.


Is é droim an fhir bhig an inneoin ar a ngaibhnítear an saol.


Níl cultúr mór nuachtán Domhnaigh sa Ghearmáin faoi mar atá i dtíortha eile amhail Críocha Fáil, mar shampla. Is ar éigean gurb ann dó ar chor ar bith.

Taobh amuigh den táblóideach "Bildzeitung" (nuachtán pictiúir) a léitear ar fud na Gearmáine uilig, is iad nuachtáin áitiúla is mó a mbíonn éileamh orthu.

Agus tá go leor díobh ar fáil: 347 nuachtán a thagann amach gach lá.

Domhnach is dálach d'fhéadfaí a rá.

Dá bhfágfaí an Domhnach ar lár...

Ní fhoilsítear leagan Domhnaigh ach de fhíorbheagán de na nuachtáin sin.

Gné-altanna is mó a bhíonn sa nuachtán a fhaighimidne gach Domhnach. Agus tá spás ann a líontar le natháin.

Bhí an ceann thuas le léamh ann le déanaí. Tráthúil go leor, mar a cheapas. Ní raibh ainm an údair ar eolas agam cheana féin.

Gach seans, áfach, go bhfuil aistriúchán níos fearr air. Fáilte, mar sin, roimh gach moladh. 

Ó thaobh na fuaime de, chuir "gaibhnítear" an focal Gearmánach "Gauner" i gcuimhne dom agus mar thoradh air sin rith an breachnú a leanas liom:


Der Rücken des kleinen Mannes ist der Amboß der grossen Gauner.

Is é droim na bhfear beag inneoin na mbodach mór.