córas agus cothrom...

Is fusa cothrom na Féinne a éileamh nó a fhógairt ná é a chur i gcrích. Fiú amháin sa chás a mbeadh gach duine toilteanach cothrom na Féinne íonghlan cruinn a bheith i bhfeidhm, is ar éigean a bheadh sé indéanta. Solaoid mhaith den dileama is ea an córas toghcháin.

Mar is eol, ní fhreagraíonn céatadáin na vótaí a fhaigheann na páirtithe riamh go cruinn do chéatadáin na dteachtairí a fhaigheann suíocháin sa pharlaimint óna páirtithe sin.

De réir chóras toghcháin Shasana, mar shampla, bheadh dáileadh na suíochán sa chás thíosluaite mar seo a leanas:

Dá ndáiltear é go díreach de réir chéatadán na vótaí faoi seach, bheadh an toradh mar a leanas (líon na suíochán ar dheis):

Níos cothromaí? Ach féachaigí, tá roinnt de na suíocháin agus céatadáin ar lár. Cén fáth?

Bhuel, sa Ghearmáin ní thagann páirtithe a fhaigheann níos lú ná 5% d'iomlán na vótaí isteach sa pharlaimint. An Triú Ríocht ba chúis le sin. Fanann Don Cíochótae agus a chairde amuigh agus an chobhsaíocht istigh. Praghas na cobhsaíochta ar fiú é íoc, dar leis an bpobal abhus.

Má fhágtar vótaí na bpáirtithe faoi 5% as an áireamh, faightear dáileadh coigeartaithe:

An fhadhb atá againn anois ná nach ndéanann an modh ríofa seo slánuimhreacha a sholáthar dúinn. Cé a fhaigheann na codáin? Is amhlaidh nach saoithínteacht an cheist seo mar i gcásanna áirithe d'fhéadfadh an chaoi a réiteofaí í tionchar cinntitheach a imirt ar chomhdhéamh an rialtais. Baintear úsáid as algartaim mhatamaiticiúla chun bailchríoch a chur ar an ndáileadh ach braitheann an toradh arís ar an gcóras ríofa a roghnaítear. I mBaden-Württemberg baintear úsáid as an modh ríofa de chuid Sainte-Laguë. Bhaintí úsáid as an modh ríofa de réir D'Hondt tráth den saol ach tá an modh oibre seo claonta i bhfábhar an pháirtí leis an gcuid is mó de na vótaí.

Agus céard faoin toradh a tháinig amach i ndeireadh thiar i mBaden-Württemberg? Mar seo a bhí sé:

138 seachas 70? Cad chuige sin? Bhuel, ós rud é go gcoinníonn gach iarrthóir a thoghtar i dtoghcheantar a shuíochán ("suíochán díreach" a chuirtear air) bíonn 50 suíochán de bhreis ann chun an dáileadh a chur i gcrích de réir na gcéatadán. Ach níor leor fíu 120 suíochán an babhta seo mar fuair an lucht dubh 86% de na suíocháin díreacha, rud a chiallaíonn go bhfuair siad 50% de na 120 suíochán a bhí leagtha amach ar dtús. Bhí gá le 18 suíochán de bhreis chun dáíleadh na suíochán a chothromú agus a chur i gcomhréir leis na céatadáin.

Déarfainn go bhfuil 18 teachtaire ar a laghad ann atá go sona sásta leis an gcóras toghcháin!

(Agus tá an saoiste nua ón lucht glas sásta freisin.)