brí na h-athbhrí...

Nuair a bhí mé ag fás aníos ba dhrochrud dar leis na daoine fásta má bhain duine úsáid as an athbhrí ar eagla go mbeadh ciall ahem.. chollaí faoi cheilt ann, rud a bhíodh thar a bheith verboten ag an am sin.

Chuir blagmhír de chuid Áine a bhfuil abairt athbhríoch ina ábhar di abairt i gcuimhne dom a chruthaíonn go bhfuil gá le húsáid ceannlitreach don ainmfhocal sa Ghearmáinis chun athbhri a sheachaint: ich habe in berlin liebe genossen.

1. Ich habe in Berlin liebe Genossen.
2. Ich habe in Berlin Liebe genossen.

1. Tá comrádaí dil agam i mBeirlín.
2. Bhain mé sult as an ngrá i mBeirlín.


Chuir Aonghus an cheist: Und wenns alle Genossen waren, wer sind die Genießer gewesen?


(Tá baint ag an scéal seo leis an gcóras a bhíodh i bhfeidhm in oirthear na Gearmáine le linn ré an Chumannachais...)

Genossen agus Genießer

I saol na gCumannach, ní bhíodh ann ach comrádaithe. Bhíodh gach duine ina chomrádaí ag gach duine eile. "Genosse" an focal Gearmánach do "chomrádaí" agus "Genossen" an leagan iolra de (a fhad agus a bhíodh gá leis an leagan iolra). Anois, is é "genossen" le "g" beag an aidiacht bhriathartha den bhriathar "genießen" = "sult a bhaint as".

Dá bhrí sin, bhíodh baol na h-athbhrí ann pé uair a dheireadh duine an focal "genossen/Genossen" - sa chás i gceist níor mhair baol na h-athbhrí rófhada, áfach.

Ar aon nós, bhíodh comrádaithe ann agus bhí siadsan ní ba chomrádúla ná na comrádaithe eile, an dtuigeann sibh. (Bhuel, bíonn an rud céanna le sonrú pé córas a bhíonn i réim, d'fhéadfá a rá.) Ba é an sprioc fhoirfe a bhí curtha os a gcomhair ag na comrádaithe ba chomrádúla ná an Cumannachas a bhaint amach. Do chách. Ní raibh sa Sóisialachas ach tréimhse neamhfhoirfe eatramhach (amhail an Purgadóir) ar ghá don phobal dul tríthí, faraor. Ach a luaithe a bheadh ceann scríbe na foirfeachta siúd, an Cumannachas, bainte amach bheadh gach duine in inmhe agus in acmhainn ní amháin a bheith ina "Genosse" ach a bheith ina "Genießer" freisin.

Idir an dá linn, áfach, ar eagla go rachadh sé i ndíchuimhne go h-iomlan conas a bheith ina "Genießer", chuir na comrádaithe ba chomradúla iad féin ar fáil (go rúnda, fiú) chun an ealaíon seo a choinneáil beo. Ba olc an mhaise do dhuine a rá nach comhtharlúint ghlan a bhí i gceist gurbh iadsan an lucht céanna a bhí i gceannas na tíre. Agus cé gur theip ar an gcóras cumannach scun scan i ndeireadh an lae, ní féidir dúthracht na gceannairí a cháineadh sa chás seo mar ní mór a admháil go raibh siad de shíor toilteanach gan aon só a cheilt orthu féín.


Ar aon nós, ag deireadh an lae, agus an tSóisialachais, bhí "Genossen" ann a bhí ina "Genießer" chomh maith agus bhí "Genossen" ann nach raibh ach ina "Genossen".


(Tá saintéarma eile Gearmánach a mbaintear úsáid as i saol na polaitíochta srl. nach féidir Gaelainn a chur air.)

Spießbürger

Ar aon nós, is téarma tarcaisneach é: "Kampfbegriff", nó ainmniú a chuirtear ar an nduine nó an ndream a bhfuil tú ina gcoinne. Ní chloisfeá aon duine ag maíomh gur "Spießbürger" é féín!

Go traidisiúnta, ba dhuine é a ghlac leis an gcóras, leis an status quo, agus a chosain é in éadan na "reibiliúnach", na "bhfealltóirí", na gcumannach srl. Ba dhual dó a bheith ag umhlú don dhream in uachtar agus dá thoil siúd, agus ag caitheamh anuas ar an ndream a shamhlaigh sé a bheith laistíos de an an ndréimire. Thapódh sé gach deis gan mórán scrupaill ar choinníoll nach gcuirfeadh sé olc ar an mbunaíocht (ach, os a choinne sin, ní sciobfadh sé do sparán.) Bhí dearcadh srianta aige de ghnáth agus ní éistfeadh sé le haon chaint nó ní thaobhfadh sé le haon duine a bheadh easumhal don chóras nó don dhream in uachtar.

Tar éis ré fada na "Cumhachta Blátha" tá na Spießbürger óga den sheanchineál tagtha in uachtar arís agus lucht na "Cumhachta Blátha" ag teitheadh leo agus ag brostú leo ar scor chomh luath agus is féidir.

De ghnáth, úsáidtear an leagan gairid de sa lá inniu: "Spießer".

Ar uaire, cuirtear "Neospießer" ar an lucht atá fós sáite i smaointeoireacht ré na "Cumhachta Blátha".

Ba bheag an deis a tugadh don Ghael a bheith ina "Spießbürger" ón séú céad déag anall agus, ar an ábhar sin, ní dóigh liom go bhfuil an focal cuí sa Ghaelainn.